Twee onderscheidingen van gardemajoor Saveljev (onder)

Veel genummerde militaire ordes en medailles uit de Tweede Wereldoorlog kunnen worden nagetrokken. Aan de hand van het serienummer (of de naam van de ontvanger, indien bekend) kan dit worden gedaan in TsAMO RF, het Centrale Archief van het Ministerie van Defensie van de Russische Federatie. Dit archief, gelegen in Podolsk, een grote stad ongeveer 40 kilometer ten zuiden van Moskou, beheert miljoenen archiefstukken over de land- en luchtmacht van de voormalige Sovjet-Unie en de Russische Federatie. TsVMA, het Centrale Marine-Archief in Gattsjina, 100 kilometer ten zuidwesten van Sint-Petersburg, beheert daarnaast een groot deel van de archiefstukken aangaande marinepersoneel. Een eeuw aan militaire geschiedenis ligt in deze enorme archieven opgeslagen. Er bevinden zich hier onder andere voordrachten voor onderscheidingen en biografische documenten over de meeste dragers van genummerde militaire onderscheidingen. Het koppelen van een naam, verhaal en regelmatig zelfs een gezicht aan een stukje edelmetaal brengt de lang vergeten verhalen weer tot leven en maakt het verzamelen aanzienlijk interessanter. Neemt u een kijkje op deze pagina voor een selectie van mijn onderzoeksresultaten (vertaald naar het Engels).

Details

Gardemajoor Saveljev, met de twee bovenstaande onderscheidingen zichtbaar op zijn rechterborst

De volgende onderscheidingen kunnen worden nagetrokken:

• Gouden Ster-Medaille (Held van de Sovjet-Unie)
• Orde van Lenin (indien verleend aan een militair)
• Orde van de Rode Banier
• Orde van Soevorov (alle drie de klassen)
• Orde van Koetoezov (alle drie de klassen)
• Orde van Bogdan Chmeljnitski (alle drie de klassen)
• Orde van Alexander Nevski
• Orde van Oesjakov
• Orde van Nachimov
• Orde van de Vaderlandse Oorlog (beide klassen, maar niet de 1985-uitgave)
• Orde van de Rode Ster
• Roemsorde (alle drie de klassen)
• Orde voor Dienst aan het Moederland in de Krijgsmacht van de USSR (alle drie de klassen)
• Medaille voor Moed
• Medaille voor Krijgsverdiensten
• Medaille van Oesjakov
• Medaille van Nachimov

Werkwijze

Zoals gezegd kan het archiefonderzoek zowel op basis van het serienummer van de onderscheiding als op basis van de naam van de ontvanger worden uitgevoerd. In principe kan dus ook een ongenummerde onderscheiding worden nagetrokken indien de naam van de ontvanger bekend is (bijvoorbeeld aan de hand van het verleningsdocument). Wel is het zo dat er, zeker indien de ontvanger een veelvoorkomende naam heeft, meerdere personen met de naam in kwestie in het archief te vinden zijn. Hoe meer gegevens er dus bekend zijn over de ontvanger, hoe groter de kans op succesvol archiefonderzoek dus is. Naoorlogse ongenummerde Medailles voor Moed en Medailles voor Krijgsverdiensten met hun verleningsdocument zijn bijvoorbeeld zeer geschikt voor archiefonderzoek, omdat hierbij in het verleningsdocument meestal de verleningsdatum (de prikaz- of oekaz-datum) is opgenomen.

TsAMO

Er zijn verscheidene redenen waarom onderscheidingen niet na te trekken zijn:

• Voor onderscheidingen van voor 1941 zijn nooit onderscheidingsvoordrachten opgesteld. De registratiekaart is soms wel beschikbaar, maar vaak alleen indien de ontvanger later nog meer militaire onderscheidingen heeft gekregen.
• Civiele onderscheidingen (waaronder arbeidsonderscheidingen, maar ook een aantal militaire onderscheidingen die werden verleend aan burgers die met de krijgsmacht te maken hadden, zoals wapenontwerpers of makers van films met een militair thema) kunnen niet worden nagetrokken of leveren slechts summiere informatie op.
• Veel onderscheidingen aan NKVD-, MVD-, KGB-, GROe-, OGPOe- en Smersj-ontvangers en partizanen e.d. kunnen niet worden nagetrokken (voornamelijk vanwege hun vertrouwelijke aard).
• Een aantal 'gewone' onderscheidingen zijn nog vertrouwelijk.
• De documenten kunnen zijn kwijtgeraakt of vernietigd tijdens de oorlog.
• Indien het een onderscheiding uit de jaren tachtig betreft, kan de onderscheidingsvoordracht op het plaatselijke militaire commissariaat zijn achtergebleven en tijdens de ontbinding van de Sovjet-Unie nooit naar TsAMO zijn doorgestuurd, bovenal als dit commissariaat zich in een van de niet-Russische republieken bevond.
• De documenten kunnen uit TsAMO zijn gestolen. Nu en dan verschijnen er originele archiefstukken op veiligwebsites als eBay.
• De documenten kunnen verkeerd zijn gearchiveerd in TsAMO.
• De documenten kunnen door TsAMO zijn uitgeleend aan musea.

Registratiekaart

Hier zijn de vier meest voorkomende archiefdocumenten afgebeeld. De eerste twee foto's laten de voor- en achterkant van de oetsjotnaja kartotsjka (registratiekaart) zien, met daarop een aantal biografische gegevens en details over de militaire carriиre van de desbetreffende militair. Op de achterkant staat een lijst van alle genummerde onderscheidingen die de militair heeft ontvangen en soms ook (een deel van) zijn ongenummerde medailles.

Onderscheidingsvoordracht

De derde en vierde foto tonen beide zijden van de nagradnoj list (onderscheidings-voordracht), een document waarop een militair wordt voorgedragen voor een bepaalde onderscheiding. Het bevat een beschrijving van de handeling waarvoor de decorandus de onderscheiding zou moeten krijgen en een aantal details over de militaire carriиre van de desbetreffende militair.

Dagorder

Op de vijfde en zesde foto zijn de eerste en laatste pagina van de prikaz (dagorder) te zien, die de onderscheiding officieel toekent wanneer de onderscheidingsvoordracht is verwerkt en goedgekeurd door een officier die daartoe bevoegd was. Voor laatoorlogse Medailles voor Moed en Medailles voor Krijgsverdiensten werd vaak geen onderscheidingsvoordracht opgesteld; hier werd de voordracht vaak rechtstreeks in de dagorder opgenomen.

Dienstregistratiekaart

De laatste twee foto's laten de oetsjotno-posloezjnaja kartotsjka (dienstregistratie-kaart) zien met een aantal biografische, militaire en onderwijsdetails. Hier staan onder andere de bevorderingen, de ontvangen onderscheidingen, de gevolgde militaire opleidingen en de namen van de naaste familieleden op. De achterkant bevat alle beklede functies en vaak een foto van de militair. De dienstregistratiekaart is alleen beschikbaar voor officieren.

Ten slotte is er nog de litsjnoje delo (personeelsdossier), een map met soms slechts een paar documenten en soms vele tientallen stukken. Hierin wordt vaak een autobiografie opgenomen, een overzicht van beklede functies, attesten, functioneringsverslagen, bevorderingsvoordrachten, etc. Afhankelijk van de dienstduur en behaalde rang kan het personeelsdossier sterk in grootte variлren. Het personeelsdossier is alleen beschikbaar voor officieren.

Van alle documenten bestaan diverse varianten, maar de voornoemde zijn de meest voorkomende. Van tijd tot tijd zijn niet alle documenten beschikbaar, vanwege redenen waarvan een aantal hierboven is genoemd.

Archiefdocumenten opvragen

Zie deze pagina voor meer informatie over het opvragen van archiefdocumenten.

Vertalingen

Ik verzorg zelf geen volledige vertalingen, maar kan indien gewenst wel assisteren bij het ontcijferen van het Russisch of het duiden van het militaire jargon. Deze documenten werden driekwart eeuw geleden opgesteld in archaпsch militair jargon en barsten van de afkortingen en acroniemen. Bovendien werd in veel gevallen fragiel carbonpapier gebruikt en werden de stukken doorgaans met de hand ingevuld, wat tot verdere moeilijkheden leidt. Daar komt nog bij dat veel onderscheidingsvoordrachten door laagopgeleide klerken werden opgesteld, waardoor de teksten dikwijls grammaticale en spellingfouten bevatten. Ter lering en vermaak heb ik hieronder enkele 'vertaaluitdagingen' weergegeven waarbij alle hierboven genoemde problemen de revue passeren:

Een onderscheidingsvoordracht uit februari 1943.

Een onderscheidingsvoordracht uit augustus 1944.

Een onderscheidingsvoordracht uit januari 1945.

Een onderscheidingsvoordracht uit februari 1945.

Een attest uit november 1947.

Een aantal typische zinsdelen op een dienstregistratiekaart uit de oorlog, vol met afkortingen en acroniemen: "В расп. нач. инж. войск Стал. фр.", "ком. сапер. взв.", "юфр", "7 опрос ПриВО", "14 гв. мехбр", "ув. в зап. по ст. 44", "ЗабАмВО", et cetera.

Een amper leesbare getypte tekst op een onderscheidingsvoordracht uit Augustus 1944: "Наградить орденом Славы 3 степени. Командир 1 Красноградского мехкорпуса - гвардии генерал-лейтенант т/в [танковых войск] /Кривошеин/ - 31 августа 1944".

Een fragment van een registratiekaartje uit 1947 met een aantal typische afkortingen en acroniemen: "Завделопроизводством оуик 25 гв. мд – гв. мл. лейтенант [etc.]", of volledig uitgeschreven "Заведующий делопроизводством отдела учета и кадров 25-й гвардейской механизированной дивизии – гвардии младший лейтенант" [etc.].